بررسی علل نهادینه نشدن احزاب در ایران (تجربه سالهای 1320-32)

همانگونه که ذکر شد، سعی این رساله بر این است تا پدیده تحزب ایران را در بستر زمانی خاصی مورد مطالعه قرار دهد، به این منظور در بخش اول، شرایط سیاسی - اجتماعی و اقتصادی ایران در دهه 1320، بررسی می گردد و به منظور درک بهتر این شرایط، نگاهی نیز به دوره های قبل از آن یعنی مقطع بین انقلاب مشروطه تا ظهور رضاخان و عصر رضاخان افکنده می شود. در طی این بخش سعی شده است تا بیان اوضاع و احوال اجتماعی با دیدی جامعه شناسانه انجام گیرد و صرف تاریخ نگاری نباشد. در قسمت دوم این بخش ، برخی از احزاب ایران در دهه 1320، مورد مطالعه قرار می گیرند. لازم به ذکر است که بعلت طولانی شدن مطلب ، از بیان سابقه حزبی ایران از مشروطه تا پایان حکومت رضاخان، خودداری می شود. در بخش دوم مباحث نظری ارائه شده از سوی دانشمندان مختلف ، در باب احزاب سیاسی، بطور مختصر آورده شده است . این بخش که تحت عنوان چهار دیدگاه در جامعه شناسی احزاب آورده شده است ، تنها به خاطر آشنایی با مباحث نظری موجود در این زمینه نبوده، بلکه از این نظریات در بررسی نظام حزبی ایران در دهه 1320، نیز استفاده شده است . که فصل پایانی این رساله مشخصا در این مورد می باشد. بخش سوم که مهمترین قسمت این رساله می بشاد به بررسی علل نهادینه نشدن احزاب در ایران می پردازد که به سه فصل علل اقتصادی - اجتماعی، فرهنگ سیاسی و عوامل کوتاه مدت و خاص دهه 20، تقسیم شده است . بررسی علل اقتصادی - اجتماعی، براساس این دو فرض انجام گرفته است : اول اینکه احزاب پدیده جوامع مدرن هستند و شکل گیری نظامهای حزبی بعنوان آخرین مرحله از روند توسعه سیاسی جوامع غربی بوده است . و دوم، احزاب سیاسب نوع خاصی از سازماندهی نیروهای اجتماعی هستند و در واقع ترجمان شکافهای اجتماعی موجود در متن جامعه می باشند. در این راستا ابتدا به سیر تحول جوامع غربی از سنتی به مدرن اشاره مختصر شده است و سپس به متن اجتماعی جامعه ایران و نیروهای اجتماعی جامعه پرداخته شده است . در این قسمت همچنین به برخی نظریات اقتصادی نیز اشاراتی می شود. سپس در فصل بعدی عامل فرهنگ سیاسی و نتایج سیاسی ناشی از آن بر کارایی نظام حزبی و همچنین ریشه های پیدایش این نوع فرهنگ خاص اشاره می گردد. و در نهایت در فصل پایانی برخی علل کوتاه مدت و خاص این عصر را بر پدیده تحزب ایران مورد بررسی قرار داده ایم. همچنین تطبیق نظریات سیاسی با وضعیت حزبی ایران در دهه 1320، در این فصل آمده است . در پایان نیز، یک نتیجه گیری کلی از مباحث مطرح شده در پایان نامه آورده شده است .